آشنایی با اخلاط چهارگانه در طب سنتی از منظر حکیم اسکندری

آشنایی با اخلاط چهارگانه در طب سنتی از منظر حکیم اسکندری

یکی از حیاتی‌ترین اجزای بدن انسان خون است که اعضای بدن از آن تغذیه می‌کنند. خون طبیعی از چهار جزء تشکیل شده که اصطلاحاً به آن‌ها خلط گفته می‌شود. هر خلط با مزاج یک عضو از بدن متناسب است که عضو مورد نظر از آن خلط تغذیه می‌کند. مقدار معتدلی از هر کدام از اخلاط چهارگانه برای حفظ سلامتی و کارکرد بهتر اندام‌ها نیاز است و زیاد و کم شدن آن بدن را با بیماری مواجه می‌کند.

مروری بر مزاج اندام‌های بدن

اندام‌های بدن مزاج متفاوتی دارند، علت این تفاوت در وظیفه و عملکردی است که بر عهده آن‌ها قرار گرفته است. در این بخش به مزاج بعضی از اعضای بدن اشاره می‌کنیم:

قلب: گرم‌ترین و خشک‌ترین عضو بدن

قلب به عنوان تنها عضو پرحرکت بدن، نیاز به حرارت و خشکی زیاد دارد. اگر قلب این ویژگی‌ها را از دست بدهد، دچار نارسایی و بزرگ‌شدگی می‌شود.

کبد: گرم‌ترین و مرطوب‌ترین عضو بدن

کبد به عنوان مهم‌ترین عامل رشد و تغذیه بدن، با گرم و مرطوب بودن خود، زمینه‌ساز رشد و نمو بدن است.

استخوان‌ها: سردترین عضو بدن

استخوان‌ها به دلیل غلبه عنصر خاک بر آن‌ها، سخت و ثابت هستند. غلبه رطوبت بر استخوان سبب نرم شدن آن می‌شود.

چربی: سرد و تر

افرادی که کم‌تحرک هستند، دچار تجمع چربی و پدیده چاقی می‌شوند. چربی در بدن به طور طبیعی سرد و تر است.

مغز: سرد و تر

مغز به دلیل دریافت اطلاعات زیاد باید از غلبه حرارت و خشکی دور باشد. غلبه گرمی و خشکی بر مغز می‌تواند باعث تحریک‌پذیری، بی‌خوابی و اضطراب شود.

در طب سنتی، مقصود از خلط یا اخلاط چیست؟

در طب سنتی، خون در کبد ساخته می‌شود. خون نتیجه هضم غذای مصرف‌شده است که ابتدا در معده تغییرات لازم بر روی آن انجام شده و سپس به کبد منتقل می‌شود تا در آن‌جا به خون تبدیل گردد. خون دربردارنده چهار جزء با مزاج متفاوت است:

• جزء گرم و خشک: صفرا
• جزء گرم و تر: دم
• جزء سرد و تر: بلغم
• جزء سرد و خشک: سودا

این چهار جزء به عنوان اخلاط شناخته می‌شوند و به دلیل ویژگی‌های متفاوت هر کدام از آن‌ها، سلامتی بدن و عملکرد اعضا به‌طور مستقیم به تعادل این اخلاط بستگی دارد. به همین دلیل برخی از حکما به این نوع طب به «طب اخلاطی» اشاره می‌کنند.

انواع اخلاط و اهمیت آن‌ها

بدن انسان از ترکیب چهار خلط دم، صفرا، سودا و بلغم ساخته می‌شود. هر خلط وابسته به عواملی مانند خوراک، فصل، دما، جنسیت و ساعت، کم و زیاد می‌شود. کم یا زیاد شدن هرکدام از این اخلاط در بدن موجب تغییرات قابل‌توجهی در ساختمان بدن، صورت، زیبایی، چاقی یا لاغری، رنگ پوست، شکل و رنگ موها و رفتارهای فرد می‌شود. بنابراین، هر فردی دارای اندامی خاص به اشکال گوناگون، تمایلات غذایی، اخلاق و رفتار و علاقمندی‌های متفاوت است.

اگر فردی دچار کمبود یا ازدیاد یک خلط باشد، منجر به عدم تعادل در بدن شده و تغییراتی قابل پیش‌بینی در فرد مشاهده می‌شود. همچنین ممکن است ارگان‌های مختلف بدن اختلال خلط متفاوتی داشته باشند. برای مثال، ممکن است در یک فرد، قلب سوداوی و معده دموی شده باشد.

تفاوت خلط و مزاج

باید توجه داشت که خلط و مزاج دو امر متفاوت هستند. گاهی غلبه خلط یا سوءمزاج و در برخی موارد، ترکیب این دو باعث بروز بیماری می‌شود.

خصوصیات اخلاط چهارگانه

هر خلط مشخصه‌های منحصر به فردی دارد که در ادامه به تفکیک به آن‌ها اشاره می‌شود:

صفرا

• لطافت: قسمت لطیف و سبک خون است.
• طبع: گرم و خشک است.
• رنگ: سرخ بسیار شفاف و مایل به زردی است.
• طعم: تلخ بوده و بوی تند و تیزی دارد.
• مواد تولیدی: با توجه به مزاج آن، صفرا از غذاهای گرم و خشک (غذاهای تند، شیرین و چرب که ادویه نیز زیاد دارند) تولید می‌شود.
• نقش در بدن: اندام‌های گرم و خشک مانند قلب و اندام‌هایی که نیاز به خون رقیق دارند، به صفرا نیازمند هستند.

اهمیت تعادل اخلاط

تعادل اخلاط در بدن برای حفظ سلامتی ضروری است. تغییر در مقدار هر خلط می‌تواند منجر به تغییرات فیزیکی و روانی در فرد شده و زمینه‌ساز بیماری‌های مختلف گردد. بنابراین، حفظ تعادل این اخلاط می‌تواند به‌طور مستقیم به بهبود وضعیت سلامت فرد کمک کند.

خرید محصولات گیاهی و طبیعی و درمانی

دم

• قوام: دارای قوام معتدل (نه خیلی غلیظ و نه خیلی کم قوام)
• مزاج: گرم و تر
• رنگ: سرخ
• طعم: شیرین
• منشأ: از غذاها و نوشیدنی‌های معتدل و مولد خون مانند گوشت حاصل می‌شود.
• نقش در بدن: در رشد و نمو نقش اصلی را دارد.
• اندام‌های نیازمند دم: اندام‌هایی که مزاج گرم و تر دارند، مانند گوشت ماهیچه، کبد و کلیه‌ها، نیازمند دم هستند.

بلغم

• قوام: قسمت غلیظ و لزج خون است.
• مزاج: سرد و تر
• رنگ: سفید
• بوی: بوی کمی دارد
• طعم: شیرین است، ولی بدلیل لزج بودن آن، مشخصا قابل حس نیست و برخی معتقدند که بی‌مزه است. شیرینی آن کمتر از خون است.
• منشأ: از غذاها و نوشیدنی‌های سرد و تر بوجود می‌آید.
• نقش در بدن: در اندام‌های سرد و تر مانند نخاع استفاده می‌شود، ولی در حقیقت خون ناپخته است و هرجا که خون کم باشد، با وجود حرارت پخته شده و وظایف خون را انجام می‌دهد. به قول حکما، بلغم قائم مقام خون است.

سودا

• انواع: بر دو نوع است: طبیعی و غیرطبیعی
• مزاج: سرد و خشک
• رنگ: سیاه
• مزه: مزه آن بین شیرین، گس و ترش است.
• منشأ: از غذاها و نوشیدنی‌های سرد و خشک (چای، برنج زیاد، عدس، شکلات، قهوه و…)، مصرف مواد مخدر و الکل و یبوست مزمن بوجود می‌آید.
• نقش در بدن: مقدار کم سودا در بدن حیاتی است، اما رسوب آن در هرکدام از اندام‌های بدن به‌دلیل غلیظ و سنگین بودن آن، غلبه سردی و تولید بیماری می‌کند. سودا سنگین‌ترین خلط از میان چهار خلط است.

عوامل مهم برای داشتن اخلاط طبیعی و سالم

برای داشتن اخلاط طبیعی و سالم دو عامل بسیار مهم وجود دارد:

1. دریافت خوردنی‌ها و آشامیدنی‌های مناسب مزاج: باید غذاها و نوشیدنی‌های مناسب با مزاج فرد مصرف شود.
2. اجرای درست تدابیر خوردن و آشامیدن: یعنی باید فرآیند خوردن و آشامیدن به‌طور صحیح و متناسب با بدن انجام گیرد تا عملیات هضم و جذب به‌درستی صورت گیرد.

با شناخت خوردنی‌ها و نوشیدنی‌ها و مزاج افراد و مزاج معده آن‌ها، می‌توان این دو شرط را رعایت کرد و در نتیجه اخلاط خوبی در بدن تولید خواهد شد. این اخلاط مناسب موجب تغذیه صحیح اعضای بدن (مانند عضله، کبد، قلب، استخوان و …) می‌شود و در نهایت به عملکرد درست اعضا و حفظ سلامت بدن کمک می‌کند.

مغز عضوی سرد و تر است، کدام خلط برای تغذیه آن مناسب است؟

مغز به دلیل داشتن مزاج سرد و تر، برای تغذیه به بلغم نیاز دارد. بلغم با طبع سرد و تر خود به حفظ تعادل مغز و جلوگیری از غلبه حرارت در آن کمک می‌کند. این خلط به عنوان قائم مقام خون، وظیفه تغذیه مغز را در شرایط سرد و تر بر عهده دارد.

وقتی خون بخواهد از مجاری باریک (مثلا مویرگ‌ها) عبور کند، کدام خلط برای سهولت جریان خون لازم است؟

برای سهولت عبور خون از مجاری باریک مانند مویرگ‌ها، دم مناسب است. دم با مزاج گرم و تر خود باعث تسهیل جریان خون در رگ‌ها و مویرگ‌ها می‌شود و از غلظت خون جلوگیری کرده و آن را به جریان می‌اندازد.

صورت سفید و پف کرده یک شخص بیانگر چه چیزی است؟

صورت سفید و پف کرده معمولاً نشان‌دهنده غلبه بلغم است. این وضعیت به دلیل تجمع بلغم در بدن ایجاد می‌شود که سبب می‌شود پوست رنگ پریده و پف کرده به نظر برسد. این حالت ممکن است به‌ویژه در افرادی که مزاج سرد و تر دارند، مشاهده شود.

اگر با لمس بدن یک فرد متوجه شوید که بدن او سرد است چه نتیجه‌ای می‌توانید بگیرید؟

اگر بدن فرد سرد به نظر برسد، احتمالاً در او غلبه بلغم یا سودا وجود دارد. در صورتی که بدن سرد و خشک باشد، می‌تواند نشان‌دهنده غلبه سودا باشد. از سوی دیگر، اگر بدن سرد و مرطوب باشد، این احتمال وجود دارد که فرد دچار غلبه بلغم شده باشد. هر دو این اخلاط با مزاج سرد و تر به بیماری‌های مختلفی منجر می‌شوند.

تعیین وقت حضوری با حکیم دکتر محمد حامد اسکندری ، درمان بیماری ها در طب سنتی  32324045-026

جهت مشاوره درمان بیماری ها در طب سنتی با شماره مستقیم حکیم اسکندری 09122070671 تماس حاصل فرمایید
و یا در پیام رسان های واتس آپ و ایتا سوالات خود را مطرح نمایید

برای مطالعه بیشتر مقالات طب سنتی بر روی لینک زیر کلیک کنید

مقالات طب سنتی

خرید اینترنتی گلاب های اصل ، خالص ، سنتی و صادراتی 

خرید آنلاین گیاهان دارویی کوهی ( کم یاب و نایاب)

خرید آنلاین عرقیات گیاهی اصل

محصولات آرایشی و بهداشتی گیاهی (مزرعه سبز اسکندری)

فروشگاه اینترنتی مزرعه سبز اسکندری

خرید اینترنتی عطر و رایحه های  گیاهی و طبیعی 

خرید اینترنتی روغن های گیاهی و دانه ایی ، درمانی و ماساژ 

خرید اینترنتی ظروف سنتی (ظروف سفالی ، ظروف مسی ، ظروف سنگی)